Er bestaan verschillende groepen essentiële vetzuren:

• Omega 3

• Omega 6.

Met essentieel wordt aangegeven dat het lichaam deze stamvetzuren niet zelf kan aanmaken. Het zijn allemaal meervoudig onverzadigde vetzuren. Zijn deze twee stamvetzuren wel voldoende aanwezig (ALA= alfa linoleenzuur = omega 3 en LA = linolzuur = omega 6) dan kan het lichaam beslissen naar welke vetzuren het deze twee essentiele vetzuren omzet: naar GLA, DHLA, AA, EPA of DHA.

• Omega 9 is een enkelvoudig onverzadigd vetzuur.

• Omega 7

De opname van omega 3 en 6 vereist voldoende vitamine E en carotenen. Dit zijn de belangrijkste anti-oxidanten die de omega 3 en 6 in een topconditie houden om hun werk te doen. Vitamine E is een familie van acht soorten tocoferolen en tocotriënolen. Meer vitamine E in het bloed betekent een verminderde kans op aantasting van vetzuren door vrije radicalen. Het verhindert dat vet in het bloed ranzig wordt (oxideert) waardoor bloed aan de bloedplaatjes blijft kleven. Ook cholesterol kleeft aan bloedplaatjes, wanneer het door vrije radicalen ranzig is geworden, omdat er te weinig anti-oxidanten in het bloed aanwezig zijn.

Gezonde vetten – gezonde hormoonbalans!

Zowel uit omega 3 als omega 6 maakt het lichaam vetzuren aan die de voorlopers zijn van de hormonen. Te weinig vetten kan de voorraad geslachtshormonen, die een belangrijke rol spelen in de gezondheid van zowel mannen als vrouwen verminderen. Tekorten aan alfa-linoleenzuur (omega 3) of linolzuur (omega 6), of een onbalans hierin, resulteert daarom in een verstoorde hormoonspiegel. Ook worden de eicosanoiden, hormoonachtige stoffen (prostaglandinen en leukotrienen) aangemaakt uit de verlengde ketens van stamvetzuren alfa-linoleenzuur en linolzuur in de celmembranen. Zij regelen de activiteiten van de cellen en hebben een krachtige uitwerking op alle belangrijke functies in het menselijk lichaam. Het GLA dat gemaakt wordt van linolzuur werkt positief voor de aanmaak van oestrogenen en testosteron.

Aanmaak prostaglandines

Voor de aanmaak van prostaglandine 1 is di-homo gamma linoleenzuur (DGLA) essentieel.

Voor de aanmaak van prostaglandine 2 is arachidonzuur (AA) essentieel.

Voor de aanmaak van prostaglandine 3 is eicosapentaeenzuur (EPA) essentieel.

Een gezond lichaam heeft gezonde celwanden.

Ons lichaam bestaat uit miljarden cellen. De vitaliteit van elke cel is voor een groot deel afhankelijk van de kwaliteit en bescherming die de celwanden (membranen) bieden. Deze kwaliteit wordt mede bepaald door voldoende aanwezigheid van de essentiele vetzuren. Voldoende omega 3 en 6 vetzuren houden de celwanden soepel en doorlaatbaar, waardoor zij voedingstoffen kunnen opnemen en afvalstoffen gemakkelijk kunnen afvoeren. Voor de bescherming van de celwanden zijn ook anti-oxidanten zoals vitamine E en carotenen erg belangrijk.

De omega 3 vetzuren: Stamvetzuur: alfa-linoleenzuur = ALA

Zeer sterk onverzadigd. Hiertoe behoren alfa-linoleenzuur (ALA) uit plantaardige oliën en EPA en DHA uit visoliën. Alfa-linoleenzuur kan met behulp van de delta 5 en de delta 6 desaturase (enzymen) worden omgezet in EPA (eicosapentaeenzuur) en vervolgens in DHA (docosahexaeenzuur). Voor deze omzetting is vitamine E, B6, zink en magnesium nodig. Omega 3 vermindert de vorming van bloedstolsels door de bloedplaatjes minder kleverig te makenen door de aanmaak van fibrinogeen (een stollingseiwit) af te remmen. Verder doet het het triglyceridengehalte in het cholesterol dalen.

De omega 6 vetzuren: Stamvetzuur: linolzuur = LA

Minder sterk onverzadigd dan de omega 3 vetzuren. Hiertoe behoren  linolzuur (LA), gamma-linoleenzuur (GLA) en arachidonzuur (AA) en di-homo gamma linoleenzuur (DGLA). Het lichaam heeft vitamine E, B6, zink en magnesium nodig om linolzuur om te kunnen zetten in gamma-linoleenzuur. Vervolgens kan gamma-linoleenzuur  met behulp van vitamine E, B3, B6 en C omgezet in arachidonzuur. Ook deze omzettingen kunnen plaatsvinden met behulp van de delta 5 en de delta 6 desaturase. Een goede balans is belangrijk, hartweefsel heeft omega 6 nodig om goed te kunnen functioneren, het laat de bloeddruk dalen en maakt het bloed minder kleverig en voorkomt klontering.

De omega 7 vetzuren: Stamvetzuur: palmitolzuur = PA

Omega 7 vetzuur heeft als voorloper palmitinezuur. Palmitinezuur, waarvan rode palmolie de rijkste bron is, is het belangrijkste vetzuur ter bescherming van de longblaasjes. Het verlaagt de oppervlaktespanning van de longblaasjes, waardoor ademhalen minder inspanning kost en voorkomt dat longblaasjes dichtklappen en daardoor niet functioneren. Palmitolzuur kan, indien de juiste stoffen aanwezig zijn, worden omgezet in bijvoorbeeld stearinezuur, palmitoleinezuur, hexadecadieenzuur en octodecatrieenzuur (honingzuur).

De omega 9 vetzuren: Stamvetzuur: oliezuur = OA

Omega 9 vetzuur heeft als voorloper stearinezuur. Oliezuur kan, indien de juiste stoffen aanwezig zijn, worden omgezet in bijvoorbeeld ecoseenzuur, erucazuur en octodecadieenzuur. Omega 9 verhoogt het HDL en verlaagt het LDL in het bloed.

Noodzaak van essentiele vetzuren:

Het lichaam heeft van de essentiële vetzuren met name EPA, DHA en Arachidonzuur nodig voor het welslagen van veel processen. Zonder deze vetzuren is er geen normale groei mogelijk. Het hormoon systeem en het afweer systeem zijn afhankelijk van deze vetzuren. Verder kunnen ook het bloed, de bloedvaten en het zenuwstelsel niet functioneren zonder essentiële vetzuren. Verder zorgen deze vetzuren voor de nodige elasticiteit van de celwanden. Kortom, ze zijn onontbeerlijk willen we ons lichaam gezond houden.

Iets over onverzadigde vetzuren

Binnen de groep onverzadigde vetzuren kennen we twee groepen:

• De meervoudig onverzadigde vetzuren

• De enkelvoudig onverzadigde vetzuren.

Wat zijn meervoudig onverzadigde vetzuren (MOV)

De meervoudig onverzadigde vetzuren zijn te verdelen in twee groepen:

De Omega 3 familie en de Omega 6 familie.

De belangrijkste telg uit de Omega 6 familie is Arachidonzuur, dit zit van nature in bewegend vlees (wild) en zoetwatervis. Arachidonzuur is in staat de aanmaak van ontstekingsbevorderende leucotriënen te remmen en de aanmaak van ontstekingsremmende prostaglandines te stimuleren. Arachidonzuur is essentieel voor het stoppen van ontstekingsprocessen, werkt bloeddrukverlagend, remt trombosevorming en de aanmaak van cholesterol en stimuleert afweercellen.

De belangrijkste telgen uit de Omega 3 familie zijn EPA en DHA, dit zit van nature in vis en in bewegend vlees (wild). EPA en DHA werken cholesterol verlagend, voorkomen cholesterolsamenklontering en bloedstolsels, houden het bloed dun en verlagen een verhoogde bloeddruk. Culturen die veel vette vissoorten (al of niet in combinatie met olijfolie) eten staan bekend om het feit dat hart en vaat ziekten er nauwelijks voorkomen.

Ons lichaam heeft voldoende EPA, DHA en Arachidonzuur nodig om überhaupt te kunnen functioneren. Zonder deze vetzuren is er geen normale groei mogelijk. Het hormoonsysteem en het afweersysteem zouden het laten afweten. Het bloed, de bloedvaten en het zenuwstelsel kunnen niet functioneren. De hersenen kunnen geen informatie meer opslaan. De celwanden verliezen hun elasticiteit en ontstekingen worden niet meer gestopt. Kortom: zonder deze vetten gaat het lichaam ontsporen en ontstaan klachten en ziekten..

EPA en DHA :

Omega 3 vetzuren blijven heel makkelijk in oplossing (vloeibaar) en helpen zo voorkomen dat gewone onverzadigde vetzuren of cholesterol gaat samenklonteren. Ze werken vet- en cholesterol verlagend en beschermen daarmee hart en bloedvaten. Bovendien voorkomen ze stolsels, houden het bloed dun en verlagen een verhoogde bloeddruk. Culturen die veel vette vissoorten (al of niet in combinatie met olijfolie) eten staan bekend om het feit dat hart- en vaatziekten er nauwelijks voorkomen. EPA en DHA zit met name in vis, wild en ander 'bewegend' vlees.

Arachidonzuur:

Omega 6 vetzuur stopt ontstekingsreacties, werkt vaatverwijdend, remt trombosevorming, verlaagt de bloeddruk, remt de aanmaak van cholesterol en stimuleert afweercellen. Arachidonzuur zit met name in wild en ander 'bewegend' vlees en in zoetwatervis. In ons huidig voedingspatroon is er vaak een overaanbod van omega 6. Hierdoor is de natuurlijke balans tussen omega 3 en 6 verstoord en kunnen er lichamelijke klachten ontstaan.

MEAD vetzuren:

Het lichaam heeft EPA – DHA en Arachidonzuur nodig voor het uitvoeren van belangrijke levensprocessen. Als we deze meervoudig onverzadigde vetzuren (MOV) niet in voldoende mate binnenkrijgen dan brengen we het lichaam in een staat van “paniek”. Er moet iets gebeuren anders leggen we hier het loodje...

Het lichaam heeft voor veel processen “noodfabrieken”. Een noodfabriek wordt ingeschakeld als normale processen (als gevolg van bijvoorbeeld een grondstofgebrek) niet meer kunnen functioneren. De noodfabriek wordt opgestart in het lichaam vanuit de noodzaak: je kan het beter proberen dan doodgaan.

De “onverzadigde vetzuren noodfabriek” kan uit geraffineerde koolhydraten (suiker, witmeel etc), triglycerides (vet-suikerverbindingen) en monosatureted oleic acid (oliezuur) nieuwe min-of-meer-onverzadigde vetzuren produceren. 

Bij een tekort aan EPA, DHA en Arachidonzuur in combinatie met een overschot aan geraffineerde koolhydraten start het lichaam deze noodfabriek op en produceert in een aantal stappen schadelijke MEAD acids. (vorming van MEAD gebeurt wanneer er een tekort ontstaat aan essentiële vetzuren. Het lichaam probeert dit te compenseren door ze te produceren uit bijvoorbeeld monosaturated oliezuur. Dit is een 20-carbon vetzuur met drie dubbele bindingen genoemd naar James Mead, een wetenschapper aan de Universiteit van California te Los Angeles, die dit het eerst identificeerde. Een verhoogd level MEAD in het lichaam is een marker voor EFA tekorten. Maar, de MEAD zuren, die werken als een “vuller vetzuur” kunnen niet de functies vervullen waar de originele EFA's voor nodig zijn. Het lichaam kan geen MEAD zuren omzetten in de noodzakelijke vetzuren die het lichaam nodig heeft om de verschillende anti-onstekings prostoglandines te produceren.)

Hiermee zijn twee problemen opgelost: je bent af van te veel vrije glucose in de bloedbaan en je hebt een “noodoplossing” voor het meervoudig onverzadigd vetzuur (MOV) probleem.

Maar...... het blijft een “noodoplossing” en dus geen aanrader.

Nadeel van schadelijke vetten is namelijk dat ze enorm ontstekingsbevorderend werken. En bij ontstekingsziektebeelden kun je denken aan hart- en vaatziekten, reuma, depressie, tennisarmen en RSI maar natuurlijk ook aan alle op 'itis' (ontsteking) eindigende ziektebeelden zoals oorontsteking, blaasontsteking, voorhoofdsholteontsteking, hersenvliesontsteking etc. 

Linolzuur waaronder zonnebloemolie, granen etc. hoort thuis in de Omega 6 familie. Het kán worden omgezet in Arachidonzuur maar moet daarvoor gebruik maken van de verzadigde enzymsystemen Delta 6- en Delta 5 desaturase. Bij de omzetting zijn co-factoren B3, B6, C, zink en magnesium nodig. Van nature kreeg de mens voldoende arachidonzuur- en nauwelijks linolzuurbronnen binnen. Onze oervoorvaderen kwamen namelijk wel konijnen tegen - geen wuivende graanvelden.....

Stapeling van linolzuur geeft onherroepelijk ontstekingsprocessen. Linolzuur, ingebouwd in celwanden, komt bij beschadiging of apoptose (afbraak) van een cel vrij en geeft op microniveau ontstekingsprocessen en vrije-radicalenschade. Het afvangen kost veel anti-oxidanten en het afstoppen veel arachidonzuur.

Alfa-linoleenzuur waaronder lijnzaad, raapzaad etc. hoort thuis in de Omega 3 familie. Alfa-linoleenzuur kán worden omgezet in EPA en DHA maar maakt gebruik van dezelfde verzadigde enzymsystemen. Van nature was er ook voor deze omzetting geen noodzaak omdat de mens voldoende EPA en DHA uit natuurlijke bronnen binnenkreeg. Ook hier hetzelfde verhaal: onze oervoorvaderen kwamen wel vissen tegen - geen giga velden met vlas (lijnzaad).

Tot de Omega 3 familie behoren:

Linoleenzuur:

• Lijnzaad (vlaszaad) en olie

• Raapzaad en olie

• Hennepzaad en olie

• Walnootolie

• pompoenpitten

• soja en koolzaad

• tarwekiemen

• walnoten

• donkergroene bladgroenten

• vette vis

EPA/DHA:

• Vette vis zoals Tonijn – haring - Makreel – sadientjes – Zalm enz.

• Visolie capsules

• Wild

Tot de Omega 6 familie behoren:

Linolzuur:

• Distelolie

• Zonnebloemzaad en olie

• Sojaolie

• Mais- en maiskiemolie

• Saffloerolie

• Tarwe- en tarwekiemolie

• Margarines

Gamma – linoleenzuur (GLA)

• Teunisbloemolie

• Zwartebessenzaad olie

• Borage olie

Arachidonzuur:

• Producten van biologisch natuurlijk levende dieren

• Zoetwatervis.

Wat zijn enkelvoudig onverzadigde vetzuren?

Enkelvoudig onverzadigde vetzuren worden ook wel Omega 9 vetzuren genoemd. Het bekendste omega-9 vetzuur is oliezuur (OA). Olijfolie bijvoorbeeld is een omega 9 vetzuur en bevat erg veel oliezuur. Oliezuur heeft een sterk cholesterolverlagend effect. Het verhoogt HDL (high density lipoproteins) cholesterol niet, maar verlaagd het LDL (low density lipoproteins) cholesterol.

Bovendien werken Omega 9 vetzuren sterk ontstekingsremmend. Ze helpen bij de afbraak van verzadigde vetzuren en ze houden de celwand elastisch. Omega 9 vetzuren zitten in olijfolie, sesamolie, avocado’s en pinda’s.

Tot de Omega 9 familie behoren:

• amandelnoot

• olijven

• olijfolie

• macadamianoot

• avocado

• cashewnoten

• bitternoten

• pistachenoten

• pecannoot

• walnoot

• raap en koolzaad

• pinda

• paranoot

• cacaoboter

• palmolie

• vette vis

Wat zijn verzadigde vetzuren?

Verzadigde vetzuren zijn erg stabiel. Dat komt omdat alle bindingsmogelijkheden zijn gebruikt (verzadigd) om er een waterstofatoom aan te koppelen (ze hebben als het ware hun handen al vol en kunnen niets meer aanpakken).

Verzadigd vet is op kamertemperatuur vast van vorm.

Dieren slaan hun vet in verzadigde vorm op. Dat doen ze omdat deze vorm de organen beter beschermt en bovendien isolerend werkt waardoor de lichaamstemperatuur beter kan worden vastgehouden. Ook kan het lichaam de vitaminen A, D en E in dit vetweefsel beter opslaan. Vet in vlees en boter is dus verzadigd vet.

Zoals met alles is ook een teveel aan verzadigde vetzuren niet aan te raden.

Niet zozeer de verzadigde vetzuren zelf als wel de verhouding verzadigde - onverzadigde vetzuren is van belang voor het in stand houden van een goede gezondheid.

Verzadigde vetzuren zitten in:

• Vlees en vleesproducten (met mate en liefst in biologische vorm)

• Kaas, slagroom (voorzichtig, werkt erg verzurend en verslijmend)

• Ouderwetse roomboter of grasboter (gezonder dan margarines)

• Bak-, braad- en frituurvet (in vaste vorm)

• Kokosnoot, kokosolie en kokosvet (perfect om in te bakken en braden)

• Koffiewitmaker (creamer en zeer ongezond)

• Chocolade (neem de donkere versie)

• Koekjes en gebak (met mate vanwege verborgen suikers)

• Zoutjes

Verzadigde vetten zijn uitstékend geschikt om in te bakken of te braden. Verzadigde vetten oxideren niet en er komen geen toxische stoffen vrij als ze verhit worden. Plantaardige margarine of zonnebloemolie om in te bakken is eigenlijk nooit een verstandige keuze. Dat heeft alles te maken met de toxische stoffen die daarbij vrij komen. Bovendien worden deze vetten bij verhitting omgezet in transvetten en dat is zeer slecht voor onze aders en zijn ze extreem carcinogeen (kankerverwekkend). Dus: lekker frituren in kokosnootolie of ossewit en de cake vooral bakken met roomboter. Ook de chips die nu volgens de fabrikanten worden gebakken in gezonde zonnebloemolie zijn dus één bonk transvetten.

Meer informatie over kokosnootolie:

Kokosnootolie (afkomstig van kokosnoot); deze wordt vaak als frituurvet gebruikt en is het gezondste vet om te bakken en braden. Het is een stabiel vet dat bij hogere temperaturen geen transvetten gaat vormen. Kokosnootolie bestaat voor 2/3 uit middellange vetzuurketens (Medium Chain Triglycerides of MTC). Dit type vetzuren heeft vele gezondheidsvoordelen mede doordat 50% van het vet in kokosnootolie bestaat uit Lauric Acid. Dit onderscheid deze olie (vet) van alle andere verzadigde vetten. Dit Lauric Acid wordt in het lichaam omgezet naar Monolaurin en heeft is anti-viraal en anti-bacterieel. Verdere voordelen van kokosvet voor ons lichaam:

Gezond voor hart – en bloedvaten.

Helpt bij behoud van gezond lichaamsgewicht.

Verbeterd Immuunsysteem.

Verbeterd metobolisme.

Geeft energie.

Houd de huid jong en gezond.

Zorgt voor een gezonde schildklierwerking.

Werkt ontsmettend.

Dood virussen en bacterien.

Verzadigde vetten hebben specifieke functies in het lichaam. Zo bieden zij organen bescherming, door het isolerend vermogen, wordt de lichaamswarmte vastgehouden en dienen zij als energiereserve. Het lichaam heeft het vermogen de vitaminen A, D en E in vetweefsel op te slaan. Tot slot maakt de lever uit verzadigd vet cholesterol.

Iets over het gebruik van vlees:

Je kunt om allerlei motieven besluiten om geen vlees meer te eten maar daar gaat het in dit artikel niet om.

De meeste mensen kunnen goed functioneren als ze geen vlees zouden eten. Sommige mensen echter hebben, gezien hun constitutie, absoluut vlees nodig. Het is dus niet zo dat iedereen in de wieg is gelegd om als vegetariër door het leven te gaan en het is ook niet zo dat een vegetarisch dieet altijd voor iedereen gezond is.

Een veel gehoorde bewering is dat we 100 gram vlees per dag nodig zouden hebben om het ijzer- en eiwit gehalte op peil te houden. Ik ben bang dat deze ‘behoefte’ meer een verkoopargument is dan een voedingstechnisch argument. Veel groenten, fruit en granen bevatten ook ijzer. Bovendien bevatten groenten en fruit vitamine C en dat verhoogt de opname capaciteit van ijzer. Het belangrijkst is dat er naast vlees ook regelmatig andere eiwitbronnen worden gegeten. Plantaardige eiwitbronnen zijn niet alleen vanwege de afwisseling noodzakelijk. Gefermenteerde niet genetisch gemanipuleerde soja producten, noten, zaden, vis en peulvruchten bevatten naast eiwitten ook veel vezels en fytonutriënten. Dierlijke eiwitten in de vorm van vis zijn bovendien beter verteerbaar en gezonder vanwege de omega 3 vetzuren.

Een andere bewering is dat vlees alle soorten eiwit (lees: aminozuren) bevat. Dit is niet zo. Vlees bevat wel de meeste soorten aminozuur maar als vlees je enige eiwitbron is, kun je toch een behoorlijk eiwit (=aminozuur) tekort oplopen. Eiwitten zijn opgebouwd uit verschillende aminozuren. Het lichaam heeft deze verschillende aminozuren nodig om te kunnen functioneren. Mist er één bepaalde soort aminozuur dan kan dit behoorlijke problemen geven. Het ene soort eiwit (vlees bijvoorbeeld) bevat andere aminozuren dan het andere soort eiwit (kapucijners bijvoorbeeld). Vandaar dat ook altijd geadviseerd wordt om af te wisselen en verschillende eiwitbronnen te gebruiken.

Om het leven nog ingewikkelder te maken: veel dieren worden tegenwoordig veelvuldig behandeld met antibiotica en hormoonpreparaten. En alsof dat nog niet genoeg is kunnen ze ook nog via hun voedsel zware metalen en bestrijdingsmiddelen binnenkrijgen. Al deze stoffen worden opgeslagen in het lichaam, en dus in het vlees van het dier. Een mensenlichaam heeft net zoveel moeite met deze stoffen als het dier en in de regel worden ze, ook door het menselijke lichaam, niet verteerd maar opgeslagen in het weefsel, in ons eigen lichaam dus.

kwaliteit versus kwantiteit:

Hoe meer het dier bewogen heeft hoe beter de kwaliteit van z’n eiwitten en hoe meer aminozuren het vlees bevat. Beweging geeft nu eenmaal meer stevigheid en meer spieren. Niet bewegen geeft vet en slap vlees en waar vet zit kan geen aminozuur zitten. Je kunt dus beter een klein stukje goed vlees eten dan een groot stuk goedkoop vlees. Uiteindelijk levert goed vlees betere en meer aminozuren. Goed vlees is vlees wat écht bewogen of gevlogen heeft – wild (uit de natuur – niet uit een hok) dus. En als dat niet beschikbaar is ecologisch vlees.

Dan tot slot nog het vet verhaal. Hierboven zag je al dat niet-bewegend vlees meer vet bevat. Dat is wel beter voor de handel (het is lekker snel klaar en je hoeft er niet zo op te kauwen) maar slechter voor je gezondheid. Temeer ook daar niet bewegende beesten (in hokken) geen gras te eten krijgen maar (in de meeste gevallen genetisch gemanipuleerde) granen, sojameel en mais. Van nature eten koeien, varkens en kippen dit soort dingen niet (en zeker niet in dergelijk grote hoeveelheden). Van nature eten ze gras en kruiden. Gras bevat omega 3 vetzuren. Granen, sojameel en mais bevatten met name linolzuur (omega 6). Dieren die linolzuur eten kunnen daar onmogelijk omega 3 van maken. Het vlees van niet bewegende dieren bevat in de regel dus veel linolzuur. Het vlees van bewegende, in het wild levende dieren bevat veel omega 3 vetzuur. Linolzuur in grote hoeveelheden gaat stapelen en veroorzaakt ontstekingsprocessen en allerlei gezondheidsklachten tot dementie aan toe. Omega 3 vetzuren in grote hoeveelheden, daar blijf je juist gezond bij.

Bronnen: verzamelde informatie

Samenstelling: Lizzy Turelinckx